Wordfeud

Nedanfor: Ein utvida argumentasjon, opphavleg eit facebookinnlegg, for kvifor nynorsk skriftleg sidemål er bra for nynorsken som språk og skriftkultur. Og det på ein dag med  fylgjande VG-meldingar (ikkje på nett): «49 prosent sier at sidemålskarakteren bør bort, mens 43 prosent ønsker å beholde den», dessutan: «36 prosent mener norske elever bør ha like strenge krav til å kunne sidemålet nynorsk som til å lære bokmål.» Desse tala bør valkampstrategar i både SV og Høgre merke seg. Nei til sidemål er kanskje ikkje ei openberr vinnarsak likevel?

Så, til saka.

Mange av oss som bur i nynorskkommunane på Vestlandet og i Fjell-Noreg, som har stillingar anten i det offentlege eller det private og som bur i nynorske lokalsamfunn, ser mørkt på at det ikkje lenger skal vere eit mål med allmenn, skriftleg nynorskkompetanse i den norske staten.

Mobiliteten vert stadig større, også mellom nynorsk- og bokmålskommunar. At alle i landet lærer nynorsk, er det grunnlaget me som bur i dei 115 nynorskkommunane har for å kunne krevje at folk som tek jobbar og verv her, skriv nynorsk. Dersom ikkje folk har lært nynorsk, kan me heller ikkje forvente og krevje at dei skriv (dvs lærer seg) det (nei, det er ikkje ei løysing med obligatoriske nynorskkurs – det kjem verksemdene aldri til å ta seg råd og tid til). At det er allmenn kompetanse i nynorsk, er altså grunnlaget for å ha nynorskkommunar. Å ha kommunar administrerte på nynorsk, kommunar som definerer seg som nynorske, er igjen svært viktig for å halde oppe den nynorske skriftkulturen – både for skriftbiletet, reint materielt, men ikkje minst for statusen til skriftspråket. Å ha allmenn kompetanse i nynorsk er i det store og heile viktig for å kunne oppretthalde ein nynorsk region; noko som er ein viktig del av at nynorsk overlever. Dersom dei som har hatt bokmål som fyrstespråk eller dei som av ulike andre årsaker ikkje kan/vil skrive nynorsk, vert stilte fritt til å gjere kva dei vil innanfor desse avgjerande nynorskinstitusjonane, har me fort ein situasjon der nynorsk som bruksmål vert sett under press (fordi bokmål er «lettare» og meir «nøytralt» [= har høgare status]).

At alle i landet lærer nynorsk, er òg grunnlaget me har for å kunne krevje at den norske staten, lokalisert til Oslo, held fram med å produsere språk på nynorsk, som igjen er grunnlaget for at nynorsk er eit offisielt, norsk språk. At det er allmenn kompetanse i nynorsk, er altså grunnlaget me har for å kunne halde på nynorsk som statsberande språk. Den offisielle statusen løyser igjen ut ei rad språkrettar – til dømes for elevar som har nynorsk som fyrstespråk. Du kan alltids seie, heilt synkront, heilt ukontekstualisert, at «nynorsk kan jo ha denne statusen og nynorskelevane kan jo ha desse rettane sjølv om me ikkje krev allmenn skriftleg kompetanse». Diverre trur eg det er eit nokså naivt standpunkt som ikkje heilt tek høgd for korleis makt verkar og har verka. Kvifor skal nynorsk vere offisielt språk når berre 7% av elevane i vgs er borti det (iflg kunnskapsministerens tal)? Internasjonal minoritetsspråkteori er då òg klar på at eit minoritetsspråk tener svært mykje på at majoriteten også lærer det.

Forsking på språkskifte i andre språksamfunn med minoritetsspråk og majoritetsspråk viser òg at det fyrst og fremst er MEIR BRUK og HØGARE STATUS som kan hindre språkskifte.Å ta bort skriftleg sidemålsopplæring kan nok på kort sikt føre til betre haldningar til nynorskelevar blant bokmålselevar, men på litt lenger sikt vil det føre til ei ytterlegare marginalisering av nynorsk som bruksmål og større språkskifte – fordi større deler av statsverksemda og større deler av private og offentleg verksemd i (tidlegare) nynorskkommunar vil skje på bokmål. Me får altså ein situasjon der bokmålsbrukarane ikkje er så sure, men nynorskbruken går ned, og difor vert det stadig vanskelegare å skrive og lære han. Og eg trur dessutan at mindre nynorskbruk heller ikkje vil føre til betre haldningar på mellomkort sikt.

Eg vil meir enn gjerne vere med å diskutere form og farge på sidemålsopplæringa, men eg forhandlar ikkje bort det skriftlege (og dermed ikkje skriftleg vurdering). Etter mitt syn er det eit alt for høgt spel med nynorsk som bruksmål og som skriftkultur.